Londra’da İngiltere, Ukrayna, ABD, Fransa ve Almanya temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilen “Ukrayna” konulu görüşmelerde Ukrayna ve Avrupalı yetkililer tarafından ABD’ye sunulan ateşkes şartları ortaya çıktı.
İngiliz haber ajansı Reuters, Rusya-Ukrayna arasındaki savaşın sona erdirilmesine ilişkin Ukrayna ve Avrupalı yetkililer tarafından 23 Nisan’da Londra’da gerçekleştirilen görüşmelerde ABD’ye sunulan ateşkes teklifinin tam metnine ulaştı. Metinde anlaşmanın çerçevesi, Ukrayna için talep edilen güvenlik garantileri, toprak meselesi ve ekonomik konulara ilişkin detaylar yer aldı. Ateşkese ilişkin maddeler şu şekilde sıralandı:
– Havada, karada ve denizde tam ve koşulsuz ateşkes ilan edilmelidir.
– Her iki taraf da ABD ve Avrupa ülkelerinin katılımıyla ateşkesin uygulanmasının teknik yönleri konusunda derhal müzakerelere başlamalıdır. Bu, tam bir barış anlaşması gündemi ve yöntemlerine ilişkin olarak yapılan hazırlıklara paralel olarak yürütülmelidir.
– Ateşkese uyulmasının gözetimi ABD öncülüğünde yürütülmeli ve üçüncü ülkeler tarafından desteklenmelidir.
– Rusya, kaçırılan veya hukuksuz bir şekilde yerinden edilen tüm Ukraynalı çocukları hiçbir şart öne sürmeksizin iade etmelidir. Tüm savaş esirlerinin değişimi, “tümüne karşılık tümü” ilkesi çerçevesinde yapılmalıdır. Rusya, tüm sivil mahkumları serbest bırakmalıdır.
Metinde Ukrayna için güvenlik garantilerine ilişkin maddeler de şöyle:
– Ukrayna, ABD’nin de dahil olduğu güçlü (NATO’nun 5. maddesine benzer) güvenlik garantileri alacaktır. Müttefikler arasında Ukrayna’nın NATO üyeliğine ilişkin mutabakat bulunmamaktadır.
– Ukrayna Savunma Kuvvetlerine herhangi bir kısıtlama getirilemez.
– Garantör devletler, Avrupa ülkeleri ve gönüllü olan Avrupa harici ülkelerden oluşacak geçici bir grup olacaktır. Dost yabancı güçlerin Ukrayna topraklarındaki varlığı, silahları ve operasyonlarına herhangi bir kısıtlama getirilmeyecektir.
– Ukrayna, Avrupa Birliği’ne katılım sürecini devam ettirecektir.
Metinde toprak konusunda şu maddelere yer verildi:
– Toprak meseleleri, tam ve koşulsuz bir ateşkesin sağlanmasının ardından tartışılacak ve çözüme kavuşturulacaktır.
– Topraklara ilişkin müzakereler, mevcut kontrol hattı temel alınarak başlayacaktır.
– Ukrayna, ABD’nin de katılımıyla Zaporijya Nükleer Santrali ve Kahovka Barajı’nın kontrolünü yeniden ele alacaktır.
– Ukrayna, Dinyeper Nehri üzerinde engelsiz geçiş hakkına ve Kılburun Kıyı Oku (Kinburn Spit) üzerine kontrole sahip olacaktır.
Metinde ekonomi ile ilgili şu maddeler yer aldı:
– ABD ve Ukrayna, ekonomik iş birliği ve madenler anlaşmasını uygulayacaktır.
– Ukrayna, bütünüyle yeniden inşa edilecek ve maddi olarak tazmin edilecektir. Rusya’nın dondurulan devlet varlıkları, Ukrayna’ya verilen zararlar Rusya tarafından tazmin edilene kadar dondurulmaya devam edilecektir.
– ABD’nin 2014 yılından bu yana Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar, kalıcı bir barışın sağlanmasının ardından kademeli olarak hafifletilebilir. Ancak bunlar, barış anlaşmasının ihlali durumunda yeniden yürürlüğe girebilir.
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, dün yaptığı açıklamada çarşamba günü Londra’da yapılan görüşmelerde ortaya çıkan önerileri içeren belgenin ABD Başkanı Donald Trump’ın masasında olduğunu düşündüğünü söylemişti.
ABD ile Avrupa farklı teklif sundu
Reuters’ın haberine göre görüşmelere yakın kaynaklar, ABD ile Avrupa arasında ateşkese ilişkin görüş ayrılıkları olduğunu aktardı. Ateşkese ilişkin ilk metni ABD Başkanı Donald Trump’ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, 17 Nisan’da Paris’teki görüşmelerde sunmuştu. ABD’nin önerisinde Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım üzerindeki kontrolünün ABD tarafından hukuki (de jure) olarak, Rusya’nın Ukrayna’nın güney ve doğu bölgeleri üzerindeki kontrolünün ise fiilen (de facto) tanınması yer alıyor. ABD’nin önerisinde ayrıca Ukrayna’nın Avrupa ve diğer dost devletlerin garantör olarak hareket ettiği “sağlam bir güvenlik garantisine” sahip olacağı, ancak Ukrayna’nın NATO’ya katılmaya çalışmayacağı ifadesi yer alıyor. Avrupa ve Ukrayna’nın sunduğu belgede ise daha spesifik ifadeler yer alıyor ve Ukrayna güçlerine herhangi bir sınırlama getirilmeyeceği, Ukrayna’nın müttefiklerinin Ukrayna topraklarına askeri güç konuşlandırmalarına herhangi bir kısıtlama getirilmeyeceği belirtiliyor.
ABD’nin önerisinde, Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesinden bu yana Rusya’ya uygulanan yaptırımların görüşülen anlaşma kapsamında kaldırılacağı dile getiriliyor. Avrupa ve Ukrayna tarafından sunulan önerilerde ise “sürdürülebilir bir barış sağlandıktan sonra yaptırımların kademeli olarak hafifletileceği” ve Rusya’nın barış anlaşmasının şartlarını ihlal etmesi halinde yaptırımların yeniden uygulanabileceği belirtiliyor.
Avrupa’nın sunduğu metinde ayrıca Ukrayna’nın savaşta verilen zararlar için Rusların yurt dışındaki dondurulmuş varlıklarından maddi tazminat alması öneriliyor. ABD’nin metninde ise sadece Ukrayna’nın maddi olarak tazmin edileceği belirtilirken, paranın kaynağına değinilmiyor.
