Karadeniz’de her yıl bin kilometrenin üzerinde balıkçı ağı denizin karanlık sularında kayboluyor. Avcılık sırasında kopan, terk edilen ya da unutulan bu ağlar, “hayalet ağ” adıyla deniz ekosisteminin en tehlikeli tehditlerinden birine dönüşüyor. Plastik ağırlıklı atıkların yüzde 10 ila 20’sini oluşturan hayalet ağlar, yıllarca denizlerde avlanmayı sürdürerek balıklardan deniz memelilerine, kuşlardan mercanlara kadar birçok canlıyı tuzağa düşürüyor ve kimyasal kirliliğe yol açıyor.
Karadeniz’de deniz ekosistemini tehdit eden en önemli unsurlardan biri olan “hayalet ağlar” her yıl binlerce deniz canlısının ölümüne yol açıyor. Avcılık faaliyetleri sırasında koparak ya da terk edilerek deniz tabanına çöken bu ağlar, yıllarca aktif şekilde avlanmayı sürdürüyor. Geniş alanlara yayılan ve ince gözenekli yapılarıyla kilometrelerce uzanabilen bu ağlar, deniz dibine çökerek kimyasal kirliliğe neden olurken, su yüzeyinde dolaştıkça balık, kabuklu, deniz memelisi ve kuşlar başta olmak üzere birçok canlıyı tuzağa düşürüyor. Karadeniz Teknik Üniversitesi öncülüğünde yürütülen çalışmalarda, deniz altındaki hayalet ağların tespiti, haritalandırılması ve temizlenmesine yönelik kapsamlı bir proje yürütülüyor. Sualtı droneleri ve dalgıç ekipleriyle gerçekleştirilen operasyonlarda, şu ana kadar 10 binin üzerinde materyal tespit edildi. Yaklaşık 2 ton atık denizden çıkarılırken, yapılan çalışmalara göre her yıl bin kilometrenin üzerinde ağın Karadeniz’in derin sularına bırakıldığı tespit edildi.
Prof. Dr. Erüz: “Hayalet ağlar denizde bulunan plastik ağırlıklı çöplerin yaklaşık yüzde 10 ila 20’sini oluşturuyor”
Karadeniz’de yapılan hayalet ağ çalışmaları ile ilgili bilgiler veren Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Deniz Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Coşkun Erüz, bilimsel çalışmalarda hayalet ağların yaklaşık 4 ile 20 yıl arasında aktif olarak denizde avlamaya devam ettiğini belirterek, “Denizlerde balık avlamak amacıyla kullanılmış olan ancak avlama amacı dışına çıkarak bir şekilde terk edilmiş, kaybedilmiş ya da bu şekilde koparak kaybolmuş olan ağ ve diğer balık balıkçılık ekipmanlarını hayalet ağ olarak adlandırıyoruz. Hayalet ağlar denizde bulunan plastik ağırlıklı çöplerin yaklaşık yüzde 10 ila 20’sini oluşturuyor. Yılda 8 milyon ton gibi plastik kökenli atığın denize girdiğini düşünürsek bunun yüzde 10’u 800 bin ton, yüzde 20’si 1 milyon 600 bin ton gibi çok büyük bir miktarı oluşturuyor. Bu ağlar diğer plastik ve malzemeler gibi bir kütle şeklinde değil alana yayılmış geniş alanları kaplayan ince gözenekli olan bir yapı olduğu için kilometrelerce boya ulaşabilen genişlikte denizde serbest halde bir hayalet şeklinde gezerek avlamaya devam eden malzemelerdir. Ya da denizin dibine çökerek kurşun ve benzeri malzeme olarak kimyasal kirliliğe sebep olmaktadır. En önemlisi de hayalet ağlarla ilgili yapılan bilimsel çalışmalarda yaklaşık 4 ile 20 yıl arasında aktif olarak denizde avlamaya devam ettiği tespit edildi. Hayalet ağların yaptığı avlar hiçbir şekilde ekonomiye dönüşmüyor. Ekolojiye ve biyoçeşitliliğe zarar veriyor. Balıklar başında olmak üzere tüm kabuklulara, yumuşakçalara, denize bulunan balinalar, yunuslar, köpek balıkları gibi canlılara ve memelilere, deniz kuşlarına ve hatta kıyılara geldiğinde diğer hayvanlara da zarar veren bir atık grubudur. Denizde sürekli gezdiği için sürekli yer değiştiriyor. Farklı bölgelerde bilinmeyen alanlarda avlamaya öldürmeye devam eden bir sisteme hayalet ağ diyoruz. Yaptığı avcılığa da hayalet avcılık diyoruz. Sistem ve kural dışı bir avcılık gerçekleşiyor” dedi.
“Her yıl bin kilometrenin üzerinde ağ Karadeniz’de terk ediliyor”
Karadeniz’de 10 bin civarında materyal tespiti yapıldığını ve 2 bin kilogramın üzerinde malzeme çıkartıldığını kaydeden Erüz, “Denizaltı ve kıyılarda hayalet ağ malzemelerinin neler olduğunun tespiti yapıldı. Fazla bulundukları noktaların haritalandırmaları ile ilgili belgeleme yapıldı. Sonrasında bu alanlarda dalgıçlar aracılığıyla çalışmalar yapıldı. Projede sualtı dronları da kullanıldı. Şuana kadar 2 ton civarında atık çıkarttık. Ağları parça parça çıkartıyorsunuz. Çok yaygın olduğu için dipten ve kayalıklardan çıkartmak gerekiyor. Şuana kadar yaklaşık 10 bin civarında materyal tespiti yapıldı. 2 bin kilogramın üzerinde malzeme çıkarıldı. Bir ağ 3-5 kilogram ağırlığında ama boyu 100 metre, derinliği 4-5 metreyi buluyor. 500 metrekarelik bir alanı kaplıyor. Karadeniz’de her yıl bin kilometrenin üzerinde ağın kaybolduğunu söyleyebiliriz. Bu hayalet ağ durumuna düşüyor. Türkiye’de bu anlamda geri dönüşüm için çalışmalar var ama yeterli değil. Hedefimiz bu çalışmaları kurumlar arası işbirliği ile geliştirip mümkün olabildiğince hayalet ağın kaybolmasını engelleyecek önlemler almaktır. Trabzon’da öncelikli alanlarımız Sürmene balıkçı civarındaki kısmen koruma altında olan kayalık bölge, Of açıklarındaki sualtı adaları, Akçaabat ile Yoroz arasında bulunan kıyıdan beş mil açıktaki mezgit adaları gibi alanları su altı araçları ile temizlemeyi planlıyoruz. Her yıl bin kilometrenin üzerinde ağ Karadeniz’de terk ediliyor” ifadelerini kullandı.
