Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla yapılan Türk Devletleri Teşkilatı Gayrıresmi Zirvesi’nde Budapeşte Bildirisi kabul edildi.
Macaristan’ın başkenti Budapeşte, Türk Devletleri Teşkilatı Gayr-i resmi Zirvesi’ne ev sahipliği yaptı. Zirvede Türkiye’yi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan temsil etti. Erdoğan ve zirveye katılan liderlerin hitap ettiği zirvenin son kısmında Budapeşte Bildirisi kabul edildi. 71 maddeden oluşan bildiriye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhıurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve TDT Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev imza attı.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto ve Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev, Budapeşte’deki liderler zirvesinin sona ermesinin ardından ortak basın toplantısı düzenledi. Basın toplantısındaki konuşmasında Ömüraliyev, TDT zirvesinin ilk defa Macaristan’da yapılıyor olmasının Macaristan’ın Türk dünyası ile olan derinleşen stratejik ilişkilerine işaret ettiğini vurguladı. TDT Genel Sekreteri, zirvede TDT liderlerinin geleceğe yönelik ve kapsamlı bir belge olan Budapeşte Bildirisi’ne imza atarak iş birliğinin bir sonraki aşaması için ortak bir vizyonu resmileştirdiklerini söyledi. Ömüraliyev, “Belge, ticaretin güçlendirilmesi, gümrük prosedürlerinin birbirine uyumlu hale getirilmesi ve Orta Koridor ile Trans-Hazar güzergahları boyunca modern altyapının geliştirilmesi yoluyla bölgesel ekonomik entegrasyonun hayata geçirilmesi için somut bir yol haritası sunuyor” dedi. Ömüraliyev, bildirinin ayrıca teknolojik iş birliği, dijitalleşme, kritik hammadde kaynakları, ortak bilimsel araştırmalar ve inovasyonlar da dahil olmak üzere birçok alana temas ettiğini ifade etti.
Ömüraliyev, “Çevresel sürdürülebilirlik, temel bir öncelik olmaya devam ediyor. Bildiride, yeşil enerji koridorları alanında gelecekteki ilerlemenin önemi vurgulanıyor. Ayrıca, bölgesel güvenliğin sağlanması, uluslararası hukukun korunması ve Afganistan’daki durum gibi aciliyet arz eden jeopolitik meselelerde koordineli çabaların önemini belirtiyor” dedi.
“Türkiye, İstanbul’daki görüşmelerle başarılı bir arabuluculuk rolü üstlenmiştir”
Macaristan Dışişleri Bakanı Szijjarto ise bildirinin Afganistan’ı istikrara kavuşturma umudu taşıdığına dikkat çekti. Szijjarto, “Bu süreçte, Türk Devletleri Teşkilatı’nın önemli bir rol oynayacağına inanıyorum. Bu aynı zamanda küresel terörizm kaynağının hafifletilmesine de katkı sağlayacaktır” dedi. Szijjarto, Türk devletlerinin barışın muhafazası konusunda büyük başarılar elde ettiğini ve Macaristan’ın da bu çabalara katkı sağlamak istediğini söyledi. Szijjarto, “Türkiye, yalnızca birkaç yıl önce Karadeniz tahıl anlaşması çerçevesinde değil, aynı zamanda geçtiğimiz hafta İstanbul’da Rusya ve Ukrayna temsilcilerinin bir araya geldiği görüşmelerle başarılı bir arabuluculuk rolü üstlenmiştir” diye konuştu.
Bildiriye ek maddeler eklendi
Zirvede kabul edilen Budapeşte Bildirisi’ne teşkilat içi bütünlüğü ve Türk Devletleri arasındaki birlik, beraberlik ve dayanışmayı vurgulayan ve KKTC’ye güçlü destek beyan eden yazımlar ve Türkiye açısından önem ve öncelik taşıyan maddeler eklendiği duyuruldu. Bildiriye, şu maddeler eklendi:
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin, diğer gözlemcilerle (Macaristan ve Türkmenistan) birlikte Türk Dünyası’nın ayrılmaz parçası olduğunu vurgulayan ve TDT’nin çalışmalarına yaptığı katkıları memnuniyetle karşılayan,
Türk Dünyası’nın Kıbrıs Türkleri’nin özden gelen eşit haklarının güvence altına alınması konusunda dayanışma ifade eden ve Kıbrıs sorununun Ada’daki mevcut gerçekliklere dayalı olarak, karşılıklı kabul edilebilir ve uygulanabilir bir çözüme ulaşması ihtiyacını vurgulayan,
TDT Aksakallar Konseyi 17. Toplantısı’nın 1-2 Mayıs 2025 tarihlerinde Girne’de başarıyla gerçekleştirilmesini öne çıkaran,
Türk Dünyası Vizyonu – 2040 Belgesi’nde belirtildiği üzere, Üye Devletlerin, ulusal çıkarları açısından hayati önem taşıyan konularda aralarındaki siyasi dayanışma ve karşılıklı desteği güçlendirme iradelerini vurgulayan,
TDT’de kardeşlik ruhuna olan bağlılıklarını bildiren ve Türk Dünyası Şartı’nda da belirtildiği üzere, Türk Devletleri arasındaki birlik ve dayanışmaya zarar vermeyi amaçlayan her türlü girişimin engellenmesinin önemini vurgulayan ve TDT’nin bütünlüğüne, kurumsal ve karar alma kapasitesine bağlılıklarını yineleyen,
KKTC’nin de aralarında bulunduğu TDT Gözlemcilerinin gençlik ve spor alanında Teşkilat bünyesinde yürütülen değişim programları ve benzer faaliyetlere ev sahipliği yapmalarını teşvik eden,
Türkiye’nin Suriye’nin toprak bütünlüğü ve birliği temelinde güvenlik ve istikrarın tesis edilmesi, Suriye’nin tüm bileşenlerinin katılımıyla kapsayıcı bir siyasi sürece ulaşılması ve yaptırımların kaldırılması yönünde oynadığı yapıcı rolü takdir eden,
Gazze’deki feci insani durumla ilgili derin endişe ifade eden; kalıcı ve kapsamlı bir ateşkes, rehinelerin / tutukluların serbest bırakılması ve Gazze’ye engelsiz insani erişime yönelik müzakerelere verilen desteği teyit eden; Filistinlilerin Gazze’den uzaklaştırılmasına yönelik tüm girişimleri reddeden; İsrail-Filistin çatışmasına adil ve kalıcı bir çözüme duyulan ihtiyacın ve ilgili BM kararlarına uygun olarak başkenti Doğu Kudüs olan, 1967 sınırlarına dayanan iki devletli çözümün uygulanmasının altını çizen,
Afganistan’la ilgili konularda TDT Üye Devletlerinin ortak tutumunun geliştirilmesini kolaylaştıracak olan Afganistan Çalışma Grubunun kurulmasını takdirle karşılayan (bu konuda Devlet Başkanları Konseyi tarafından ayrı bir Ortak Açıklama da kabul edilmiştir);
Cumhurbaşkanı erdoğan tarafından 21 Mart 2025 tarihinde yapılan çağrı doğrultusunda, Türk Dünyasının ortak bayramı olan Nevruz’a ilişkin TDT bünyesinde anma ve kutlama etkinliklerinin üye ülkeler, gözlemciler ve Türk İşbirliği Teşkilatlarıyla işbirliği içinde düzenlenmesi yönünde TDT Sekretaryası’nı talimatlandıran,
Her türlü ırkçılık, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı, İslam’a karşı nefret, nefret söylemi ve dezenformasyonla mücadelede iş birliğini sürdürme ve bu alanlarda uluslararası platformlardaki çabaları uyumlaştırma taahhütlerini yineleyen,
TDT Üye Devletlerini, her türlü terörizm ve ulus ötesi organize suç, terörizmin finansmanı ve siber suçla mücadele için ortak çabaları sürdürmeye teşvik eden;-Savunma sanayii alanında TDT kapsamında verimli çok taraflı iş birliğini geliştirme iradesinin yinelediği vurgusuyla, Üye Devletlere bu yöndeki çabalarını hızlandırmaları talimatını veren,
Türk Devletlerinin BM ve diğer uluslararası kuruluşlardaki önemli adaylıklarına atıfla, ülkemizin de 2037-2038 dönemi için BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliği, 2025-2029 dönemi için UNESCO Yürütme Kurulu ve 2026-2028 dönemi için BM Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) adaylıklarını memnuniyetle karşılayan maddeler eklendiği duyuruldu.
Dünyaca ünlü bilim insanı ve Nobel Ödülü sahibi Prof Dr. Aziz Sancar’a “Türk Dünyasının Birliğine Katkılarından Dolayı” Türk Devletleri Teşkilatı Ali Şir Nevai Uluslararası Ödülü’nün verilmesini memnuniyetle karşılayan maddeler eklendiği ifade edildi.
TDT zirvesi çerçevesinde gerçekleştirilen Devlet Başkanları Konseyi’nde Budapeşte Bildirisi’nin yanı sıra “Özbekistan Cumhuriyeti’nin Türk Kültür ve Miras Vakfı’na Katılımı”na ilişkin Karar”, “TDT Genel Sekreteri’nin görev süresinin uzatılmasına ilişkin Karar” ve “Devlet Başkanları Konseyi’nin Afganistan’a ilişkin Açıklaması” imzalanarak kabul edildi.
