İran Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) İran’a yönelik yaptırımları kalıcı olarak kaldırılmasını öngören karar tasarısını reddetmesi sert bir dille kınanarak, “Bu adım BMGK’nın itibarını zedelemiş ve diplomasiye zarar vermiştir. Avrupa ülkelerinin BMGK’daki tutumu, kaldırılmış yaptırımların geri getirilmesini amaçlayan hukuksuz, temelsiz ve provokatif bir adımdır” ifadeleri kullanıldı.
İran, BMGK’nin nükleer taahhütlerine bağlılığını teyit eden ve yaptırımların kalıcı olarak kaldırılmasını öngören karar tasarısını reddetmesini sert bir dille kınarken, İngiltere, Fransa ve Almanya’dan oluşan “Avrupa Üçlüsü” (E3) ülkelerinin 2015’te imzalanan nükleer anlaşmayla kaldırılan BM yaptırımlarını geri getirme girişimine de tepki gösterdi. İran Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, 2231 sayılı BMGK kararının nükleer anlaşmanın ayrılmaz bir parçası olduğu hatırlatılarak, bu karar ile İran’ın nükleer programının barışçıl niteliğinin teyit edildiği belirtildi. Ayrıca, 2006-2009 yıllarında alınan tüm BMGK kararlarının sona erdirildiği ve nükleer dosyanın Eylül 2025’te Konsey gündeminden çıkarılmasının kararlaştırıldığı vurgulandı.
“Yıkıcı bir adım”
Açıklamada, E3 ülkelerinin kaldırılmış yaptırımları geri getirme girişiminin, İsrail ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine yönelik yasa dışı saldırılarının yaşandığı bir dönemde atılan “yıkıcı bir adım” olduğu kaydedildi. Açıklamada, “Bu saldırılar uluslararası hukuku ihlal etmiş, barış ve güvenliği tehlikeye atmış ve Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’nı (NPT) ciddi şekilde zayıflatmıştır. Avrupa ülkeleri ise bu saldırıları kınamak yerine hukuksuzluğa ortak olmuştur” ifadelerine yer verildi.
“UAEA mutabakatı görmezden gelindi”
Açıklamada ayrıca, “Bu ülkeler, 9 Eylül 2025’te İran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) arasında varılan ve uluslararası toplum tarafından olumlu karşılanan mutabakata dahi önem vermedi. Oysa ‘snapback’ (tetik) mekanizması için öne sürdükleri en büyük gerekçe İran’ın Ajans’la işbirliği yapmadığı iddiasıydı. Ayrıca İran’ın sunduğu mantıklı öneriyi de asılsız bahanelerle reddettiler çünkü başından beri siyasi çıkarlarını öncelediler” ifadelerine yer verildi.
“ABD’nin peşinden gidiyorlar”
İran’ın her zaman diplomasi ve diyalog yolunu açık tutmaya çalıştığının vurgulandığı açıklamada, Avrupa ülkelerinin ise iddialarına rağmen bağımsız bir tutum sergileyemediği ve ABD’nin tek taraflı, hukuksuz politikalarının peşinden gittiği belirtildi. Açıklamada, “E3 ülkelerinin bugün BMGK’daki tutumu, kaldırılmış yaptırımların geri getirilmesini amaçlayan hukuksuz, temelsiz ve provokatif bir adımdır. Bu girişimin doğuracağı sonuçlar ABD ile E3 ülkelerine aittir. Bu adım BMGK’nın itibarını zedelemiş ve diplomasiye zarar vermiştir” denildi.
Uluslararası topluma çağrı
Açıklamada, İran’ın barışçıl nükleer programının halkın iradesine dayandığı ve bu yolda kararlılıkla ilerleyeceği vurgulanarak, hukuksuz her adıma karşılık verme hakkının saklı tutulduğu belirtildi. Ayrıca uluslararası topluma çağrı yapılarak, E3 ülkelerinin attığı adımın reddedilmesi ve buna hiçbir şekilde meşruiyet kazandırılmaması istendi.
Yaptırımların kaldırılması reddedildi
BMGK, İran’ın nükleer taahhütlerini teyit eden ve BM yaptırımlarının kalıcı olarak kaldırılmasını öngören karar tasarısını reddetmişti. Oylamada tasarıya Çin, Rusya, Pakistan ve Cezayir destek verirken, İngiltere, Fransa ve ABD’nin de aralarında bulunduğu 9 ülke karşı oy kullanmış, Guyana ile Güney Kore ise çekimser kalmıştı.
“Snapback” (Tetik) mekanizması
E3 ülkeleri, 28 Ağustos’ta BM Güvenlik Konseyi’ne İran ile dünya güçleri arasında 2015’te imzalanan nükleer anlaşma kapsamında geri adım atma mekanizmasını harekete geçirdiklerini bildirmişti. Bu adımla birlikte BM’nin İran’a yönelik yaptırımlarının 30 gün içinde yeniden yürürlüğe girme ihtimali gündeme gelmişti. Söz konusu yaptırımlar, nükleer anlaşma çerçevesinde İran’ın anlaşmaya uymaması halinde diğer tarafların tüm uluslararası yaptırımları yeniden uygulamasına imkan tanıyor.
Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA)
İran, 2015 yılında İngiltere, Çin, Fransa, Almanya, Rusya ve ABD ile Ortak Kapsamlı Eylem Planı’nı (JCPOA) imzalamıştı. Anlaşmaya göre İran, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında nükleer programını kısıtlamayı kabul etmişti. ABD’nin 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı çekilmesi ve yaptırımları yeniden uygulamaya koyması, İran’ın nükleer taahhütlerine uymayı kademeli olarak azaltmasına yol açmıştı.
