Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı Tarihi Gelibolu Yarımadası’ndaki Seddülbahir Kalesi, mimarlık dünyasının saygın platformlarından biri olan The International Architecture Awards 2025’te “Restorasyon/Yenileme” kategorisinde uluslararası jüri tarafından ödüle değer bulundu.
2004 yılından bu yana düzenlenen ve mimarlık dünyasının prestijli isimlerini bir araya getiren The International Architecture Awards (IAA), bu yıl da çağdaş mimarlığın önde gelen örneklerini ödüllendirdi. Chicago merkezli The Chicago Athenaeum: Museum of Architecture and Design ile The European Centre for Architecture Art Design and Urban Studies iş birliğinde düzenlenen program, dünya çapında 500’ün üzerinde projeyi değerlendirdi. Seddülbahir Kalesi, bu zorlu seçim sürecinde öne çıkarak, Ferrari Tasarım Başkan Yardımcısı Flavio Manzoni, Litvanyalı mimarlık akademisyeni Almantas Samalaviius, Studio Cho’dan Chen-Yu Chiu ve UNITEDLAB’den Sang Dae Lee gibi seçkin isimlerden oluşan jüri tarafından ödüle layık görüldü.
Türkiye için uluslararası bir başarı
20 Eylül Cumartesi günü Atina’da gerçekleşecek tören öncesinde, ödül alan projelerin yer aldığı “The City and the World” temalı sergi, 19 Eylül-5 Ekim tarihlerinde Contemporary Space Athens’te mimarlık dünyasına sunulacak. Seddülbahir Kalesi projesi, ödül kazanan diğer projelerle birlikte, her yıl yayımlanan ve mimarlık camiası için önemli bir kaynak olan “Global Design + Urbanism XXV: New International Architecture 2025” kitabında da yer alacak. Bu özel yayın, dünya genelindeki müzeler, akademiler ve mimarlık çevrelerine ulaştırılıyor. Seddülbahir Kalesi’nin bu ödüle layık görülmesi, yalnızca mimarlık alanında değil; aynı zamanda kültürel diplomasi, kamu politikaları ve uluslararası tanıtım açısından da büyük bir kazanım olarak değerlendiriliyor. Bu önemli başarı, Türkiye’nin tarihî mirasının dünya sahnesinde görünürlüğünü artırırken, çağdaş mimarideki güçlü duruşunu da bir kez daha ortaya koyuyor.
2015’te başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları tamamlandı
IV. Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından yaptırılan Seddülbahir Kalesi, tarihin en kanlı savaşları arasında yer alan ve Mehmetçiğin kahramanlığı sayesinde ’Çanakkale Geçilmez’ destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları’nda, boğazın güvenliğinde çok önemli rol oynadı. 108 yıl önce ’yedi düvel’e karşı Mehmetçik ile beraber karşı koyan kale, isabet eden top atışlarıyla gazi oldu.
Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin gemilerinden atılan top mermileri ile büyük hasar alan Tarihi Gelibolu Yarımadası’ndaki Seddülbahir Kalesi, aradan geçen bir asırlık zaman diliminde doğa şartları nedeniyle zarar gördü. Harap haldeki kaleyi ayağa kaldırıp, açık hava müzesi haline getirmek için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’nca 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları tamamlandı. 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108’inci yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ziyarete açıldı. Seddülbahir Kalesi Müzesinde, ziyaretçiler kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadar ki tarihi hakkında bilgilendiriliyor. Ziyaretçiler, Çanakkale Savaşları’nın ilk şehitlerinin yer aldığı kabristanı ziyaret edip, 1915 Çanakkale Savaşları’nın bu kalede yaşanan kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini inceleyebiliyor. Seddülbahir Kalesi’nin restorasyon ve kazı çalışmaları sırasında çıkan Osmanlı asker künyeleri, Fransız cep saati, Osmanlı el bombası, Krupp topu namlu temizleme harbisi, Fransız ve Senegal asker palaları, Osmanlı mavzer süngüleri, Osmanlı süngü kını, Osmanlı palaska barutluğu, Osmanlı, Fransız ve Avustralya asker üniforması kol düğmeleri, mermiler ve Fransız mühimmat sandığı ile savaşın izleri yaşatılıyor.
Seddülbahir Kalesi Restorasyon Projesi
Seddülbahir Kalesi, geçmişle bağ kuran mimarisiyle dikkat çekiyor. 18 Mart 2023 tarihinde ziyarete açılan yapı, 26 yıl süren kapsamlı akademik araştırma, arkeolojik kazı, mimari belgeleme ve uygulama süreci sonunda ayağa kaldırıldı. Proje, tarihî dokuyu korurken çağdaş mimarlık ilkeleriyle yeniden işlevlendirildi. Projenin bilimsel danışma kurulunda Dr. Gülsün Tanyeli, Prof. Dr. Lucienne Thys-Şenocak, Prof. Dr. Rahmi Nurhan Çelik, Dr. Haluk Sesigür ve Arzu Özsavaşcı yer aldı. Mimari projeyi ise Yusuf Burak Dolu (KOOP Mimarlık) ve Arzu Özsavaşcı (AOMTD) üstlendi. Uygulama, ABMA Restorasyon tarafından gerçekleştirildi.
