Karadeniz’in Efes’i Pompeiopolis Antik Kenti önemli bir inanç merkezi olabilir

Kastamonu’nun Taşköprü ilçesinde kazı çalışmalarının devam ettiği, Pompeiopolis Antik Kenti’nde martyrion olduğu değerlendirilen bir yapıya ulaşıldı. Ulaşılan martyrion sayesinde bölgenin önemli bir Hristiyan haç merkezi haline gelebileceği değerlendiriliyor.
Kastamonu’nun Taşköprü ilçesindeki Pompeiopolis Antik Kenti’nde, 2024 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığının ‘Geleceğe Miras’ projesi çerçevesinde başlatılan kazı çalışmaları Karabük Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Eliüşük başkanlığında devam ediyor. Roma döneminde yayıldığı alan bakımından Anadolu’nun en büyük kentlerinden biri olan ve Paflagonya Eyalet Merkezi olarak kurulanPompeiopolisAntik Kenti’nde gerçekleştirilen kazı çalışmaları, Taşköprü ilçesindeki Zımbıllı Tepe mevkiinde sürdürülüyor. Daha önce yapılan kazı çalışmalarında Yunan mitolojisinde aşk tanrıçası olarak nitelendirilen Afrodit’e ait heykel parçaları, Roma villasındaki bin 800 yıllık mozaikler ve bir tiyatronun gün yüzüne çıkartıldığı antik kentte bu yıl gerçekleştirilen kazı çalışmalarında, Hristiyanlıkta din şehitlerine, azizlere adanmış kiliseler olarak nitelendirilen martyrion olduğu değerlendirilen bir yapıya ulaşıldı.
15 Aralık’a kadar devam edecek kazı çalışmalarıyla yapının gün yüzüne çıkartılması amaçlanıyor. Bir yandan, sanat tarihçisi, arkeolog, restoratör, konservatör ve kazı işçilerinden oluşan 16 kişilik ekiple devam eden kazı çalışmalarının yanı sıra, mozaiklerin restorasyonu da büyük titizlikle sürdürülüyor.
Yapılan kazı çalışmalarda elde edilen verilerle, bölgenin dönemin önemli inanç merkezlerinden birisi olduğu değerlendiriliyor. Kazı çalışmalarıyla ilgili bilgi veren Doç. Dr. Mevlüt Eliüşük, ortaya çıkartılan martyrionun, Pompeopolis Antik Kenti’nin ilerleyen süreçte Hristiyanlar için haç merkezi olarak değerlendirilebileceğini ortaya koyduğunu ifade etti.
“Bir hac merkezi olması yolunda önemli veriler tespit ettik”
Bu yıl çalışmaların geçen yıla göre daha yoğun şekilde devam ettiğini belirten Eliüşük, “Pompeiopolis Antik Kenti, Roma’nın Paflogonya eyaletinin bir dönem eyalet başkentliğini yapmış, önemli bir merkezdir. Mevcut haliyle yüzeyde çok fazla buluntu gözükmeyen antik kentte, 2024 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığının ‘Geleceğe Miras’ projesi kapsamında başlayan yoğun çalışmalar sonucunda kentin odeion tiyatrosunu ortaya çıkarttırmıştık. 2025 yılında da aynı proje kapsamında, yoğun bir çalışmamız var. Ödeneklerimizin büyük bir kısmı Kültür ve Turizm Bakanlığından geliyor. Buna ek olarak da Acacia Maden de kazılarımıza sponsorluk yapmakta. Bu sponsorlukla birlikte 2025 kazılarımız daha uzun süreli gerçekleşti. Özellikle kentte önceki yıllarda kısmen kazınmış bir martyrionumuz vardı. Martyrionda bu sene yoğun bir çalışma gerçekleştirdik ve Pompeiopolis bir hac merkezi olması yolunda önemli veriler tespit ettik” dedi.
“Zemin mozaiklerinde yoğun bir restorasyon çalışması gerçekleştiriyoruz”
Roma villasının çeşme ve kapı kısımlarının da ortaya çıkartıldığını kaydeden Eliüşük, “Sanat ekibimizle birlikte biz martyrionda bir aylık kazı çalışması gerçekleştirdik. Roma villasında yoğun bir çalışmamız vardı. Orada Polonya, İtalyan ekipleriyle ortak çalışıyoruz. Önceki yıllarda büyük bir kısmını ortaya çıkardığımız Roma villasının çeşme, giriş kapısı gibi bölümlerini de ortaya çıkarttık. Buna ek olarak villanın ünik zemin mozaiklerinde yoğun bir restorasyon çalışması gerçekleştiriyoruz” diye konuştu.
“Kentin en önemli dini yapılarından biri haline dönüştürülüyor”
“2025 yılındaki en büyük çalışmalarımızı Roma bazikasında gerçekleştiriyoruz” ifadelerine yer veren Eliüşük, “Bazikalar erken imparatorluk dönemindeki kullanım amacı biraz farklı, biraz pazar, biraz mahkeme binası olarak hizmet ediyor. Ama burada ilk evrenin dışında psikoposluk merkezi olarak görev yaptığı dönemde, kentin en önemli dini yapılarından biri haline dönüştürülüyor” şeklinde konuştu.
“Turizm altyapısı için önemli bir veri sunuyor”
Antik kentin hem turizm hem de inanç merkezi haline gelebileceğini kaydeden Eliüşük, “Antik kentimizde oktagonal bir yapımız var. Bu bir martyrion olarak değerlendiriliyor. Aynı zamanda orası haç merkezi işlevi de görüyor. Pompeiopolis’te bu sene ortaya çıkardığımız yeni veriler Pompeiopolis’in martyriona sahip olduğunu işaret etmekte. Bu sonuç Pompeopolis’in ileride Hristiyanlar için haç merkezi olarak değerlendirilebileceğini ortaya koyuyor. Bu durum antik kentimizin, hem Kastamonu’nun hem Taşköprü’nün de turizm altyapısı için önemli bir veri sunuyor. Hem arkeolojik kazı hem de Kastamonu’nun turizmine verdiği katkı anlamında, 2025 çalışmalarımız oldukça verimli. 2026 yılında bu yapılarda çalışmalara devam edeceğiz. Bu bizim için önemli” şeklinde konuştu.
(MK