1700 yıllık yerden ısıtma sistemi görenleri şaşırtıyor

Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Gülpınar köyündeki Apollon Smintheus Kutsal Alanı’nda 2025 yılı kazı çalışmalarında tapınağın batısında kalan ‘Batı Hamamı’nda ‘Caldarium’ denilen yıkanma mekanında ısıtma sistemi bulundu. Kazı çalışmalarında ‘hypocaust’ sistemi keşfedilerek, Roma hamamın çalışma sistemi ve tekniği ortaya çıkarılıyor. Bugün lüks konutlarda ve rezidanslarda kullanılan yerden ısıtma sisteminin Romalılar tarafından tam 1700 yıl önce kullanıldığı da gün yüzüne çıkarılmış oldu.

Ayvacık ilçesine bağlı Gülpınar köyündeki Apollon Smintheus Kutsal Alanında 1980 yılında başlayan kazı ve restorasyon çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izniyle, Çanakkale Arkeoloji (Troia) Müzesi ve İl Kültür Turizm Müdürlüğü ile koordineli biçimde gerçekleşiyor. 2011 yılından beri İÇDAŞ A.Ş., ve yaklaşık 2 yıldır yeni destekçi HYDRO WORKS Mühendislik Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi’nin resmi sponsorluğunda Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Davut Kaplan başkanlığında 15 öğrenci, 6 işçiden oluşan yaklaşık 20 kişilik bir ekiple gerçekleştiriliyor. Çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı Müzeler Genel Müdürlüğü ’Geleceğe Miras Projesi’ kapsamında yürütülüyor.

Yaklaşık 3 ay önce başlayan 2025 yılı arkeolojik kazı çalışmaları Apollon Smintheus Kutsal Alanının batı kısmında yer alan ‘Batı Hamamı’nda devam ediyor. Geçmiş yıllardaki kazı çalışmalarında tespit edilen hamamda detaylı kazı çalışmaları başlatıldı. Kazı çalışmaları sırasında yaklaşık 1700 yıllık ‘caldarium’ denilen sıcak mekanın tabandan ve duvardan ısıtma sistemleri tespit edildi. Kazı çalışmalarında tabandan ısıtma da denen ‘hypocauts’ sistemleri de keşfedilerek, Roma hamamın çalışma prensipleri ortaya çıkarılacak.

Kazı çalışmaları yaklaşık 3 aydır sürüyor

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi ve Smintheion (Apollon Smintheus Kutsal Alanı) Kazı Başkanı Prof. Dr. Davut Kaplan, 2025 yılı kazı çalışmalarına daha erken başladıklarını belirterek, “Yaklaşık 3 ay önce başladık. Bu sene mutluyuz çünkü biz de Geleceğe Miras Projesinden pay alıyoruz artık. Tek sorun burada Türkiye’nin her yerinde olan işçi sorunu. Artık kırsal kesimde insan yok, herkes büyükşehirlerde yaşıyor, biz kırsalda çalışıyoruz, dolayısıyla işçi sayımız aslında az. İşçi alacak gücümüz var fakat işçi bulamıyoruz. Onun yerine mümkün olduğu kadar öğrenci kullanıyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Genç Gönüllü Sayfası’ndan kazımıza başvuran ve arazide gönüllü çalışmak isteyen öğrencilerden şuanda 18 öğrencimiz var bizimle çalışan. İçlerinde antropoloji öğrencileri var, mezunlar da dahil, restarotörler var, arkeologlar var, mimarlar var” dedi.

Batı Hamamı’nda yerden ısıtma sistemi

Prof. Dr. Davut Kaplan, “Romalıların insanlığa armağanlarından ve hizmetlerinden biri de kendi icatları olan ısıtılmış hamamlardır. Bu hamamlar Hıristiyan Roma’dan İslam dünyasına ve hatta günümüze yıkanma mekanlarının ve bu mekanları ısıtma sisteminin de atasıdır. Ziyaretçiler tarafından da izlenen bu sistem, en sık sorulardan birini oluşturur, O zaman da bunu nerden öğrendiler diye. Bu hamamlarda yürüme zemininin altında yaklaşık 80-90 santimetre yükseklikte boşluk (hypocaust) bulunur. Ayrıca bu sıcak mekanların duvardan da ısıtma sistemleri mevcut. Yani ocakta (külhanda) yanan yakıtın sıcak gazları önce zemin altında dolaşır sonra mekan duvarlarını da ısıtarak bacadan çıkar” dedi. Henüz bu sistemlerin yeni ortaya çıkarıldığını ve ilerleyen dönemlerde birbirine bağlı farklı ısılara sahip mekanları, soğuk ve havuzlu oda veya salonları ve girişe yakın soyunma bölümünü de ortaya çıkaracakları ifade edildi.

Hamamda yerden ısıtma sistemi keşfettiklerini ve ilerleyen kazılarda ise çalışma sistemini net bir şekilde çözeceklerini vurgulayan Prof. Dr. Kaplan, “Şimdi sıcak mekanlarda çalışıyoruz. Yani hamamlarda ayağınızı bastığınız zaman yakacak kadar sıcak olan Caldarium mekanındayız ve burada alttan ısıtma sistemi var. Şimdilik çalışmalarda henüz bu noktadayız, dolguyu kaldırıyoruz, yavaş yavaş açığa çıkmaya başladı. İlerleyen haftalarda sanırım bütün ısıtma sitemleri ortaya çıkacak. Biz hamamın nasıl işlediğini ve hamamların kutsal alandaki gayesini daha net görebileceğiz” diye konuştu.