ZONGULDAK (İHA) – Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nde dünya bilimine büyük katkı sağlayacak yerli ve milli bir yazılım geliştirildi. Dünyadaki yer hareketlerinin kolayca takip edilebileceği yazılımla deprem ve heyelan riskleri öngörülebilecek, afet riskleri azaltılabilecek.
Bülent Ecevit Üniversitesi (BEUN) Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi ve Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hakan Kutoğlu liderliğindeki ekip, radar uydu görüntülerini işleyerek yer hareketlerini otomatik olarak tespit eden ve deprem ile heyelan risklerini analiz eden çığır açıcı bir yazılım geliştirdi.
Rektör Prof. Dr. İsmail Hakkı Özölçer’in desteğiyle hayata geçirilen bilimsel araştırma projesi, yer bilimcilerin afet risklerini belirleme ve zarar azaltma çalışmalarına büyük katkı sağlayacak. Yazılım, bugünden itibaren Türkiye’deki tüm yer bilimcilerin kullanımına açılacak.
Otomatik analizle afet riski azalacak
BEUN Rektör Yardımcısı ve Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, jeolojik afetlerin insan hayatını ve yerleşim birimlerini tehdit eden en büyük tehlikelerden olduğunu vurgulayarak, bu afetlerin erken tespiti ve zarar azaltma çalışmalarının önemine dikkat çekti. Kutoğlu, geliştirilen yazılımın bu alandaki zorlukları aştığını belirterek şunları kaydetti:
“Depremler, heyelanlar gibi olaylar gerek insan hayatını gerekse yerleşim birimlerini tehdit eden en büyük jeolojik afetler. Bu jeolojik afetlerin ortaya çıkartılması, erken uyarı yapılabilmesi, zarar azaltma çalışmalarının yapılması, aktif hayatlarının belirlenmesi, aktif eylemlerin belirlenmesi gibi çalışmalar günümüzün en ileri teknolojisi radar uyduları ile gerçekleştirilebilmektedir. Ancak maalesef bu radar uydularının işlenmesi o kadar kolay bir çalışma değil. Bu gerek ülkemizde gerekse dünyada az sayıdaki bilim insanı tarafından gerçekleştirilebiliyor. Bunların proseslenmesi son derece zahmetli bir iş ve arka planda çok sayıda programın koşturulması ve değerlendirilmesi gerekiyor. Rektörümüz Prof. Dr. İsmail Hakkı Özölçer’in desteğiyle birlikte bilimsel araştırma projelerinden aldığımız maddi destekle biz bu süreçleri son derece kolaylaştıran, otomatize eden bir yazılım gerçekleştirdik.”
16 ayrı yazılım tek çatıda birleştirildi
Geliştirilen yazılımın teknik detaylarına da değinen Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, sistemin 2014 yılından bu yana çekilen radar uydu görüntülerini analiz edebildiğini ifade etti. Kutoğlu, yazılımın kullanım kolaylığını şu sözlerle anlattı:
“Bu yazılım sayesinde 2014 yılından itibaren günümüze kadar radar uydu görüntülerini alarak arka planda 16 tane ayrı yazılımı birleştirip otomatik bir şekilde görüntüleri değerlendiren bir yazılım ortaya çıktı. Bu yazılım şu anda bizim üniversitemizin sunucuları üzerinden çalışıyor ve internet üzerinden erişip bunu herhangi bir kişinin 5-10 dakikalık bir eğitimle bu çalışmayı gerçekleştirmesi mümkün. Burada gerçekleştirilen uygulama ile hangi bölgede çalışmak istiyorsanız ki bu bölge artık Türkiye ile de sınırlı değil. Aktif jeolojisi bulunan dünya üzerindeki tüm bölgeleri Amerika’dan Avrupa’ya, Afrika kıtasına kadar tüm bölgeleri diğer bilimcilerimizin çalışması mümkün hale getirdik. Burada çalışacağınız bölgeyi geometrik olarak seçiyorsunuz. Ondan sonra hangi tarihler arasında görüntü işlemek istiyorsanız o tarihleri yazıyorsunuz ve bir butona bastığınız zaman yazılım çalışmaya başlıyor. Bu seçtiğiniz bölgenin büyüklüğüne ve zaman aralığına bağlı olarak arka planda görüntüleri uzay ajanslarından indiriyor ki bu görüntülerin büyüklüğü GB boyutunda. Bunları indirdikten sonra da yine arkada otomatik olarak adım adım 16 tane ayrı program çalışıyor ve en sonunda seçtiğimiz bölgedeki yer hareketlerinin zaman serisi olarak gösterilmesi mümkün oluyor.”
“Bu çalışmadan binlerce yayın çıkabilir”
Yazılımın yer bilimcilere sağlayacağı faydaları da sıralayan Prof. Dr. Kutoğlu, afet risklerinin tespitinde ve zarar azaltma çalışmalarında önemli rol oynayacağını dile getirdi:
“Bu sayede ne olabilir ne elde ederiz? Yer hareketi olan yerleri rahatlıkla tespit edebiliyoruz. Harita üzerinde tıkladığımızda herhangi bir bölgedeki seçtiğimiz zaman aralığındaki hareketleri zamanla değişen boyutta tespit edebiliyoruz. Böylece yer bilimciler aktif eylemleri tespit etme, fay hatlarını tespit etme, hangi faylar ölü, hangi faylar aktif bunları belirleme, fayların uzunluğunu, bu uzunluğa bağlı olarak ortaya oku çıkartabilecekleri depremin büyüklüğü gibi parametreleri çözmemiz mümkün. Böylece de zarar azaltma çalışmalarını yürütmek mümkün hale geliyor. Biz bu yazılımı kendimiz için değil, bütün ülkemizdeki yerbilimciler için gerçekleştirdik. Sadece kendimiz kullanmaya kalkarsak, buradaki her bir ayrıntıyı çalışmak, buradan sayısız yayın çıkabilir, binlerce yayın çıkabilir. Bizim ömrümüz bu kadar yayını yapmaya yeterli değil. Bugünden itibaren rektörümüzün de talimatıyla biz bu uygulamayı ülkemizdeki ilgi duyan tüm yer bilimcilerin kullanımına açacağız. Program dediğimiz gibi bizim sunucularımız üzerinde kurulu durumda.”
“Türkiye’nin öncü üniversitelerinden biri olduk”
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İsmail Hakkı Özölçer ise projenin önemine vurgu yaparak, üniversitenin bu alanda Türkiye’nin öncü kurumlarından biri haline geldiğini ifade etti. Rektör Özölçer, geliştirilen yazılımın Türkiye ve millet için hayırlı olmasını diledi:
“Şu anda rektör yardımcımız Prof. Dr. Hakan Kutoğlu hocamızın geliştirmiş olduğu radar uydularından yer hareketlerinin izlenmesi programıyla ilgili buradayız. Bu programla Hakan Kutoğlu ve ekibi pek çok programın radar uydularından gelen görüntülerin pek çok programla işlenmesi zorluğunu aşarak tek bir programa indirilmesi ve herkes tarafından uzman olmayan kişiler tarafından bile kullanılabilmesine imkan sağlayan bir program geliştirdiler. Biz de bu programa inancımız tam olduğu için BAP tarafından bütün masraflarını karşılayarak programın hazırlanıp üniversitemiz ve daha sonra da Türkiye’nin hizmetine kullanabilmesi için gerekli desteği verdik. Bu yer hareketlerinin izlenmesi konusunda yapılan programla Türkiye’de en öndeki üniversitelerden biri olduğumuzu artık söyleyebiliriz. Bu programla deprem, fay hatları ve heyelanlar takip edilebilecek. Belki heyelanlar daha önceden tahmin edilebilecek ve depremlerle, fay hatlarla ilgili ayrıntılı çalışmalar daha rahat yapılabilecek zamandan tasarruf ve pek çok ekstra işten tasarruf edilmesini sağlayan bir program. Pek çok şeyde uzman olmadığınız zaman bu pek çok programı çalıştırıp görüntüyü işlemek ve elde etmek, sonuçları elde etmek o kadar zor. İnsanların bu uzmanlık alanlarını aradan çıkarıp daha basite indirgeyen, daha basitleştiren ve kullanılır hale getirilen bir program. Ülkemize ve milletimize hayırlı olsun. Şu anda bizim sunucularımız üzerinde çalışan program. Daha sonra farklı alternatiflerle de sunulabilir. Bizim sunucularımıza girip çalışmak isteyen tüm bilim adamları veya başka sahil kişiler bunu kullanabilecek. Radar uydularının görüntülerini işleyip dünyanın herhangi bir yerindeki yer hareketlerini tespit edebilecekler. Bu da hepimiz için bir fayda sağlıyor. Teşekkür ediyoruz.”
Afet riski taşıyan bölgelerin tespitinde hayati önemi var
Proje kapsamında, Sentinel-1 radar uydu görüntülerinden elde edilen verilerin analiz edilmesini sağlayan bir analiz aracı geliştirildi. Projenin temel hedefi, deprem, heyelan ve yer hareketleri gibi doğal afetlerin takibini kolaylaştırmak ve belirli alanlarda yer yüzeyindeki tüm değişimleri analiz etmek olarak belirlendi.
Gerçekleştirilen bu proje sayesinde, afet riski taşıyan bölgelerde erken teşhis ve müdahale imkanları artarken, kaçak yapılaşma ve yer yüzünde meydana gelen yer değiştirmelerin tespit edilebilmesi de sağlanıyor. Geliştirilen yazılımın, Türkiye’nin afetlere karşı direncini artırması ve yer bilimleri alanındaki araştırmalara önemli katkılar sunması bekleniyor.
